Psoriasis – wat is het?
Psoriasis is een veelvoorkomende huidziekte, Ongeveer 1 op de 40 Nederlanders heeft in enige mate last van psoriasis1. Er zijn verschillende types psoriasis2. De meest voorkomende vorm van psoriasis is plaque psoriasis, ook wel psoriasis vulgaris genoemd. Deze vorm wordt gekenmerkt door meestal symmetrisch verdeelde rode, scherp begrensde plaques met zilverwitte schilfers die zich gemakkelijk laten verwijderen2 (figuur 1). Naast een verandering van de huid, heeft ruim 25-50% van de mensen met psoriasis veranderingen van de nagels. Dit kan bestaan uit kleine putjes in de nagelplaat, verkleuringen of verdikking van de nagel. Bij ernstigere vormen van nagelpsoriasis (psoriasis unguum) kan de nagel zelfs loslaten van het nagelbed door een eeltlaag onder de nagel1.
Figuur 1. Typische huidafwijkingen bij psoriasis vulgaris. Er zijn verheven rode plekken zichtbaar met witzilveren schilfering (plaques). Foto credits:Getty Images
Psoriasis – wie krijgt het?
Psoriasis komt bij mannen en vrouwen ongeveer evenveel voor. De aandoening kan op alle leeftijden ontstaan. Meestal begint het bij mensen jonger dan 35 jaar: veelal mensen die volop in het leven staan. Dit kan ook mensen betreffen die een zeer gezonde leefstijl hebben. Dat wil overigens niet zeggen dat leefstijl geen invloed heeft op het beloop bij psoriasis. Het is bekend dat roken en stress een bestaande psoriasis kunnen verergeren. Ook tussen alcoholgebruik en psoriasis lijkt een verband te bestaan, al is niet opgehelderd in hoeverre alcohol bijdraagt aan het ontstaan van de ziekte1.
Ondanks dat iedereen psoriasis kan krijgen, is de ziekte – in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt - niet besmettelijk of overdraagbaar. Het aantal mensen met psoriasis verschilt wel duidelijk van land tot land en is afhankelijk van het klimaat en ras. Blanke mensen hebben meer risico op het krijgen van psoriasis dan mensen van Afrikaanse of Aziatische afkomst, en zonlicht lijkt een gunstig effect te hebben op een bestaande psoriasis2.
Psoriasis – hoe ontstaat de ziekte?
De huid wordt vaak niet als een orgaan gezien, maar is er wel degelijk een en zelfs een van de meest complexe organen die er zijn. Om te begrijpen hoe psoriasis ontstaat is het van belang te weten dat de huid uit meerdere lagen bestaat. In een normale gezonde situatie verplaatsen huidcellen zich van de dieper gelegen huidlagen naar de bovenste laag, waarbij ze langzaam van structuur veranderen totdat ze uiteindelijk aan het oppervlak afschilferen. Dit normale proces duurt 3 tot 4 weken. Bij psoriasis zorgt een overactiviteit van het immuunsysteem ervoor dat dit proces versnelt, waardoor het in plaats van 3 tot 4 weken maar 4 tot 5 dagen duurt alvorens de huidcellen aan het oppervlak komen en afschilferen. Door dit afwijkende proces ontstaat er een ontsteking, ook wel inflammatie genoemd, die leidt tot roodheid van de huid1.
Het immuunsysteem is het afweersysteem van het lichaam tegen ziekteverwekkers, zoals bacteriën, parasieten en virussen. Het immuunsysteem herkent bacteriën en virussen aan hun lichaamsvreemde vorm en activeert een ontstekingsproces dat helpt de indringers te verwijderen. In het geval van psoriasis is sprake van een verhoogde activiteit van het immuunsysteem, met een continue aanmaak van ontstekingseiwitten en -moleculen tot gevolg. Hierdoor groeien de huidcellen te snel, waardoor een ontsteking en schilfering van de huid ontstaan. Het lijkt er dus op dat psoriasis een ziekteproces is dat van binnenuit wordt gedreven. Dit verklaart echter niet alles. Ook externe factoren kunnen het proces van psoriasis beïnvloeden. Voorbeelden van dit soort externe factoren zijn huidbeschadigingen van buitenaf of psychosociale stress. Hierdoor krijgt het immuunsysteem een extra boost en kan een onderliggende psoriasis opvlammen of verergeren (figuur 2)1.
Inmiddels is met jarenlang onderzoek opgehelderd hoe het immuunsysteem precies ontregeld raakt bij psoriasis. Het immuunsysteem bestaat uit zeer veel verschillende cellen, eiwitten en cytokines. Cytokines zijn chemische boodschappers die immuuncellen helpen met elkaar en met andere cellen in het lichaam te communiceren. Een aantal belangrijke cytokines die betrokken zijn bij de ontwikkeling van psoriasis zijn de afgelopen jaren geïdentificeerd1. Een hiervan, interleukine-17A (IL-17A), wordt in verhoogde hoeveelheden gevonden in de huid van mensen met psoriasis. IL-17A werkt op verschillende celtypes, waaronder huidcellen (keratinocyten) en immuuncellen die zorgen voor de ontsteking bij psoriasis. Dit verklaart hoe een ontregeling in de cytokine-aanmaak kan leiden tot afwijkingen van de huidcellen, zoals bij psoriasis2,3. Andere cytokines, zoals tumornecrosefactor (TNF)-a, IL-12 en IL-23, spelen ook een belangrijke rol bij psoriasis in het doorgeven van signalen ('signaaltransductie') naar andere immuun- en huidcellen (figuur 2)3.
Figuur 2. Het pathofysiologisch proces van psoriasis. Illustratie credits: Novartis Pharma
Psoriasis – hoe uit de ziekte zich?
Psoriasis uit zich in elk individu verschillend. Daarnaast kan de ernst van de ziekte bij een persoon variëren in de tijd. Een persoon met milde psoriasis kan 1 of 2 plaques hebben, terwijl een persoon met ernstige psoriasis vele plaques kan hebben (zoals in figuur 1) of een aantal grote, zeer uitgebreide plaques die een groot deel van de huid bedekken. Plaques kunnen jeuken en pijnlijk zijn, in ernstige gevallen kan de huid openscheuren en gaan bloeden. Gelukkig heeft een ruime helft van alle psoriasispatiënten een milde vorm1,2.
Referenties
1. www.gezondheidsplein.nl
2. Van Peet PG et al. NHG Standaard Psoriasis (derdeherziening). Huisarts Wet 2014;57(3):128-35
3. Lynde CW, et al. J Am Acad Dermatol 2014; 71:141-50