Hogere therapietrouw en betere inhalatietechniek, dat willen we allemaal wel! Maar waarom gaat het dan toch zo vaak mis? In deze serie van 6 artikelen verkennen we deze thema’s aan de hand van onderzoeken en interviews en belichten ze vanuit verschillende hoeken. Dit biedt u de mogelijkheid om te reflecteren op uw dagelijkse praktijk. Zo werken we samen aan hogere therapietrouw en betere inhalatietechniek. Dit is deel 5 uit de serie.
Naast therapietrouw is bij astma ook de juiste inhalatietechniek van belang. Inhalatiemedicatie vormt immers de hoeksteen van de behandeling van astma. Onderzoek wijst uit dat het gebruik van de (verschillende) inhalatoren die bij inhalatiemedicatie worden ingezet in de praktijk lastig kan zijn voor patiënten.1 Wanneer een patiënt verschillende inhalatoren gebruikt kunnen kritieke fouten worden gemaakt, die direct invloed hebben op de toediening van de medicatie en daarmee de effectiviteit van de behandeling.1 Zo min mogelijk verschillende inhalatoren en een goede inhalatietechniek zijn dan ook speerpunten die significant kunnen bijdragen aan het optimaliseren van de astmacontrole.2
Usmani et al. onderzochten middels een systematische literatuurreview de ‘kritieke’ fouten bij het gebruik van inhalatoren en de invloed ervan op gezondheidsuitkomsten bij mensen met astma en chronische obstructieve longziekte (COPD). Daaruit werd duidelijk dat leeftijd, onderwijsniveau, gebrek aan eerdere inhalatie-instructie, maar ook comorbiditeit en sociaaleconomische status geassocieerd zijn met een hoger aantal fouten op inhalatietechniekgebied. “Herkenbaar,” aldus drs. Fabian Laugs, longarts in het Laurentius Ziekenhuis te Roermond. “Ik leg in de spreekkamer altijd uit hoe het pufje werkt als patiënten inhalatiemedicatie voorgeschreven krijgen. Opvallend is dat iedereen denkt: ‘Dat lukt me wel, dit is supermakkelijk’. Gaan ze er eenmaal thuis mee aan de slag, dan valt het vaak tegen en blijkt het een stuk lastiger.”
Verschillende inhalatoren maken het lastig
Een belangrijke reden dat er fouten worden gemaakt, ligt volgens Laugs in de hoeveelheid beschikbare inhalatoren en de verschillende manieren waarop de patiënt deze moet gebruiken. “Er zijn zo veel verschillende vormen en maten inhalatoren en ze zijn allemaal anders, met o.a. hoge en lage weerstand. Dat maakt het lastig. Ga maar na: een tabletje neem je met water, dat is simpel. Bij een pufje zijn er veel meer handelingen nodig en is de kans dat er ergens iets misgaat groter.” Met bovenstaande informatie in het achterhoofd valt er dan ook zeker iets voor te zeggen om per patiënt één inhalator te gebruiken, en niet bijvoorbeeld twee of tot wel drie verschillende. Het vormt zelfs één van de leidende principes rondom goed gebruik inhalatiemedicatie astma en COPD zoals die door de Long Alliantie Nederland (LAN) in 2018 zijn opgesteld. Daarbij wordt gestreefd naar zoveel mogelijk uniformiteit van inhalatortype. De gedachte die hieraan ten grondslag ligt is dat uniformiteit essentieel is voor therapietrouw.2 Patiënten zullen minder moeite hebben met het juist gebruik van de inhalator, als ze er maar één hoeven te gebruiken. Zij kunnen dan niet ‘in verwarring’ worden gebracht doordat ze nog een andere inhalator hebben dat net even anders werkt. Zo draagt uniformiteit van inhalatortype bij aan een goede inhalatietechniek en betere gezondheidsuitkomsten.
Het belang van inhalatie-instructie
Een ander belangrijk aspect van goede astmazorg is de inhalatie-instructie. “Deze zal regelmatig herhaald moeten worden,” aldus de LAN, “om goed gebruik van de medicatie te kunnen waarborgen.”2 Ook uit de studie van Usmani et al. volgde duidelijk dat inhalatietechniek beïnvloed kan worden door de mate van instructie door zorgverleners.1 In de praktijk van Laugs wordt hier veel aandacht aan besteed; patiënten krijgen inhalatie-instructie van de longverpleegkundige waarbij ze hun eigen inhalator gebruiken. “Het is standaard dat patiënten door de longverpleegkundige in kaart worden gebracht; dat houdt in dat precies bekend is wie sinds wanneer welke medicatie met welk type inhalator gebruikt. Als ze al een tijd inhalatiemedicatie gebruiken, komen ze in aanmerking voor de ‘inhalatiecheck’. Dat houdt in dat ze bij de longverpleegkundige moeten voordoen hoe ze hun medicatie gebruiken. Daar krijgen ze vervolgens feedback op zodat duidelijk wordt wat de patiënt fout doet of wat beter kan.” Niet alleen op korte maar ook op lange termijn heeft inhalatie-instructie effect; zo vertelt ook longverpleegkundige Titia Klemmeier, oprichter van Stichting Inhalatie Medicatie Instructie School (IMIS), in de podcast ‘Belang van inhalatie instructie bij patiënten met astma en COPD’.
Juist inhalatorgebruik essentieel
Dergelijke interventies kunnen de frequentie waarmee fouten worden gemaakt, verminderen en hebben een positief effect op ziekte- en patiëntuitkomsten, aldus Usmani et al.1 Laugs onderschrijft dit. “Verkeerd gebruik van een inhalator kan een afwijkende werking met zich meebrengen maar ook meer bijwerkingen. Wat ik ook vaak zie, is dat patiënten fouten maken met het aantal inhalaties. Dan gebruiken ze hun inhalatiemedicatie vaker of juist minder frequent dan de bedoeling is.” Hij is ervan overtuigd dat een belangrijk aspect hierbij wordt gevormd door de ideeën en verwachtingen die patiënten over hun behandeling hebben. “Daarom is het belangrijk dat je uitlegt wanneer ze effect kunnen verwachten. Om die reden probeer ik patiënten een zo passend mogelijke behandeling te geven die aansluit bij hun wensen én hun dagelijks leven. Nieuwe patiënten laat ik altijd kiezen welk regime ze willen: één keer of twee keer per dag, met een capsule in de inhalator of niet. Bij mensen die al een pufje hadden, probeer ik een soortgelijke inhalator te nemen, al is dat niet altijd mogelijk. Op deze manier hoop ik het maximale te bereiken qua therapietrouw en inhalatietechniek.”
Idealiter gaan therapietrouw en goede inhalatietechniek hand in hand, zodat op synergistische wijze effectiviteit kan worden bereikt. Zo kunnen een passend regime met bij voorkeur slechts één inhalator en een duidelijke inhalatie-instructie (liefst opgevolgd met een regelmatige inhalatiecheck) bijdragen aan optimale astmacontrole en een optimaal resultaat.
Referenties
1. Usmani OS, et al. Critical inhaler errors in asthma and COPD: a systematic review of impact on health outcomes. Res Research. 2018;19:10.
2. LAN. Goed gebruik Inhalatiemedicatie Astma en COPD. Januari 2018.
Dit is het vijfde artikel uit de serie over therapietrouw bij astma. Benieuwd naar het volgende artikel? Daarin wordt o.a. het belang van inhalatie-instructie bij patiënten met astma en COPD besproken waarbij met name het lange termijneffect van de inhalatie-instructie aandacht verdient.
